Το Εκτελεστικό σώμα – Εθνοσυνελεύσεις και Βουλευτικό

Σφραγίδα Γενικού Γραμματέα Εκτελεστικού, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών / ΕΙΕ, Αρχείο Α. Λουριώτη

Εκτελεστικό

15 Ιανουαρίου 1822 - 17 Απριλίου 1826

Όρκος

Ορκίζομαι εις το Άγιον όνομα της Τρισυποστάτου Θεότητος και εις την γλυκυτάτην Πατρίδα, πρώτον μεν, ή να ελευθερωθή το Ελληνικόν Έθνος ή με τα όπλα εις τας χείρας να αποθάνω χριστιανός και ελεύθερος· έπειτα δε, να υποτάσσωμαι μ’ όλην την πίστιν εις τον παρόντα Νόμον της Πατρίδος, ό,τι λογής αι δύο Εθνικαί Νομοδοτικαί Συνελεύσεις του ᾳωκβ΄ και ᾳωκγ΄ παρέδωκαν εις το Ελληνικόν Έθνος.

Τ ο Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος, όπως ψηφίστηκε από την Α΄ Εθνοσυνέλευση την 1η Ιανουαρίου 1822, θέσπισε δύο Σώματα τα οποία αποτέλεσαν τη Διοίκηση, το Εκτελεστικό και το Βουλευτικό, τα οποία ασκούσαν νομοθετική εξουσία. Ειδικότερα στο Εκτελεστικό αναγνωριζόταν δικαίωμα κύρωσης των νόμων αλλά και άσκησης απόλυτης αρνησικυρίας, καθώς και πρότασης σχεδίων νόμων στο Βουλευτικό.

Στις αρμοδιότητες του Εκτελεστικού περιλαμβανόταν ο διορισμός του Αρχιγραμματέα της Επικρατείας, ο οποίος είχε την ευθύνη των Εξωτερικών υποθέσεων, των υπολοίπων επτά υπουργών, καθώς και των δημοσίων υπαλλήλων και των πρεσβευτών. Επίσης, είχε την ευθύνη της διεύθυνσης

των στρατιωτικών και ναυτικών δυνάμεων, της διατήρησης της ασφάλειας στην επικράτεια και της άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Επιπλέον, το Προσωρινόν Πολίτευμα αναγνώριζε στο Εκτελεστικό, το δικαίωμα να συνάπτει δάνεια με υποθήκευση της δημόσιας περιουσίας (εθνικά κτήματα) ή να εκποιεί μέρος αυτής με τη συγκατάθεση του Βουλευτικού. Τέλος, είχε τη δυνατότητα να συγκαλεί έκτακτη συνεδρίαση του Βουλευτικού και να λαμβάνει έκτακτα μέτρα.

Ο Νόμος της Επιδαύρου, όπως ψηφίστηκε από τη Β΄ Εθνοσυνέλευση στις 13 Απριλίου 1823, επέφερε αλλαγές στη σχέση των δύο Σωμάτων, ενισχύοντας τη θέση του Βουλευτικού έναντι του Εκτελεστικού, μετατρέποντας το δικαίωμα απόλυτης αρνησικυρίας σε δικαίωμα αναβλητικής.

Επιπλέον, η Β΄ Εθνοσυνέλευση ανέθεσε από κοινού στα δύο Σώματα τον διορισμό και την παύση των επάρχων –αποκλειστική έως τότε αρμοδιότητα του Εκτελεστικού.

Το Εκτελεστικό, απαρτιζόταν από πέντε μέλη με ετήσια θητεία, τα οποία αναδεικνύονταν από συνέλευση «επίτηδες αθροιζομένης», για τα οποία προβλεπόταν ασυμβίβαστο της ιδιότητας του μέλους του Εκτελεστικού με εκείνη του μέλους του Βουλευτικού. Η σύνθεση του Εκτελεστικού της Α΄ Περιόδου προέκυψε από την Α΄ Εθνοσυνέλευση (15.1.1822), ενώ στη συνέχεια, με βάση τον εκλογικό νόμο, τα μέλη του εκλέγονταν από την ολομέλεια του Βουλευτικού.

Το Εκτελεστικόν Σώμα Διακηρύττει

Κάτοικοι της Ελλάδος!
Η Εθνική Συνέλευσις ενεπιστεύθην εις ημάς την εκτελεστικήν δύναμιν· το βάρος ήτον ανώτερον της δυνάμεώς μας· έπρεπεν όμως να υπακούσωμεν εις τας προσταγάς της πατρίδος και να αγωνισθώμεν υπέρ αυτής, εφ' όσον δυνάμεθα. Χρέος και φροντίς ημών πρώτη είναι η ακριβής εκτέλεσις των νόμων, οι οποίοι εγγυώνται την τιμήν, ζωήν και ιδιοκτησίαν όλων των κατοίκων της ελληνικής επικρατείας. Υποτασσόμενοι εις τους αυτούς νόμους, θέλετε δείξει και σεις εαυτούς αξίους της εθνικής ανεξαρτησίας σας, διά την απόλαυσιν της οποίας ελάβατε τα όπλα, εκάματε και θέλετε κάμει ακόμη τόσας και τόσας θυσίας. Χρέος της Διοικήσεως θέλει είσθαι να αγαπά και να υπερασπίζεται τα τέκνα της· χρέος δ’ ιδικόν σας, το να υποτάσσεσθε εις τους νόμους, να σέβεσθε την Διοίκησιν και να υπακούετε εις τους καθεστώτας υπουργούς αυτής.
Διακήρυξη του Εκτελεστικού, 16 Ιανουαρίου 1822

ΑΕΠ τ. 3, 45
Επιθυμούσα να επισκεφτώ τα μέλη του Εκτελεστικού. Χωρίς καμία προετοιμασία, χωρίς καμία επισημότητα, η επιθυμία μου σύντομα πραγματοποιήθηκε. Είναι προσιτοί σε όλους, όλες τις ώρες της ημέρας. Δεν είναι εγκατεστημένοι σε ανάκτορο. Το κυβερνητικό κτήριο δεν υπακούει σε κάποιον από τους γνωστούς κανόνες της αρχιτεκτoνικής – αλλά πότε και πού είχε η Ελευθερία λίκνο από χρυσό; - Είναι ένα αγριολούλουδο που ανθίζει ανάμεσα σε αγκάθια και γκρεμνούς. Ανεβαίνοντας μία πρόχειρη ξύλινη σκάλα, τους βρήκα καθισμένους ή μάλλον πλαγιασμένους σε μαξιλάρια, τα οποία σχημάτιζαν γύρω από το δωμάτιο ένα είδος σοφά. Η ενδυμασία τους, η κεκλιμένη θέση τους, η ακινησία της φυσιογνωμίας του καθενός, αρχικά με έκαναν να πιστέψω ότι βρισκόμουν ενώπιον ενός διβανίου. Ο αντιπρόεδρος, κύριος Μπότασης από τις Σπέτσες, καθισμένος σταυροπόδι, μετρούσε τις χάντρες ενός κομπολογιού. Τα υπόλοιπα μέλη, ντυμένα μισοελληνικά μισοτουρκικά, κάπνιζαν και έπαιζαν με παρόμοια αντικείμενα.
Peccio, 1825, 10-11

Πηγές:

ΑΕΠ τ. 3, 23-35, 43-50, 87-103

ΑΕΠ τ. 3, 43-50

Peccio, 1825, 10-11

Βιβλιογραφία

Δασκαλάκης, 1966β, 115-117

Δημακόπουλος, 1966α, 98-99

Δημακοπούλου, 1981, 567

Πετρακάκος, 1935 τ. 1, 277-279

Σβώλος, 1998, 62-70